Η Joan Didion αποκτά τη δική της retrospective έκθεση στο Hammer Museum

Ήταν ο ορισμός του «αινιγματικού», η γυναίκα που κρυβόταν πίσω από ένα ύφος αδιαφορίας και ένα ζευγάρι γυαλιά ηλίου σαν της Jackie O, σοφή και ανεξιχνίαστη. Γύρω της υπήρχε πάντα ο αέρας του δικού της προσωπικά δημιουργημένου μυστηρίου, η Joan Didion πέθανε τον Δεκέμβριο του 2021 σε ηλικία 87 ετών και ήταν μία από τις πρώτες, μεγάλες και βασικές λογοτεχνικές προσωπικότητες της εποχής μας.

Η πρωτοπόρος της «νέας δημοσιογραφίας» του Tom Wolfe, παραγωγική, βαθιά δοκιμιογράφος και τραγωδός, μέσα σε έξι δεκαετίες ειρωνικών μυθιστορημάτων, μη μυθοπλασίας και σεναρίων, εξιχνίασε τα βάθη της ανθρώπινης κατάστασης με ευθυμία και απόγνωση. Όπως ο Fitzgerald και ο Cheever η πεζογραφία της αντανακλούσε μια καθαρά αμερικανική ευαισθησία, και πιο συγκεκριμένα την ευαισθησία της Καλιφόρνιας.

Από τις 11 Οκτωβρίου 2022 μέχρι τις 19 Φεβρουάριου 2023, θα είναι το θέμα μιας νέας αναδρομικής έκθεσης του μουσείου Hammer του UCLA στο Λος Άντζελες, με τίτλο «Joan Didion: What She Means». Η έκθεση, περιγράφεται ως «έκθεση ως πορτρέτο» και θα εκτίθεται σε μία έκταση 10.000 τετραγωνικά μέτρα με λευκούς τοίχους και ξύλινα πατώματα και θα περιλαμβάνει ένα επιδέξιο μείγμα 215 εκθεμάτων, από προσωπικά αντικείμενα της συγγραφέως, όπως η πινακίδα από το μεσιτικό γραφείο του πατέρα της, το σάλι της προγιαγιάς της, μέχρι έργα γλυπτικής, ζωγραφικής, φωτογραφίας και, παραδόξως, ένα κλιπ ταινίας με κοντινό πλάνο του
John Wayne, όλα τα αντικείμενα που παρουσιάζονται, βρίσκονται εκεί για να πλαισιώσουν τη ζωή και το έργο της.

Η μυθική Joan Didion

Γεννημένη στο Σακραμέντο, η Didion ήταν ένα βιβλιοφάγο κορίτσι που πέρασε την εφηβεία της δακτυλογραφώντας τα μυθιστορήματα του Ernest Hemingway για να απορροφήσει τη μοναδική δομή των προτάσεων τους. Στη συνέχεια έγινε αρθρογράφος στη Vogue, προμηνύοντας το απίθανο είδωλο της μόδας που θα γινόταν. Αργότερα στη ζωή της, εμφανίστηκε σε καμπάνιες για την Gap και τη Céline. Παντρεύτηκε τον συνάδελφο της και συγγραφέα John Gregory Dunne, και το ζευγάρι μπήκε γρήγορα στον κόσμο της λογοτεχνικής κοινωνίας της Νέας Υόρκης των μέσων του αιώνα. Ο θάνατός του συζύγου της το 2003 έδωσε την αφορμή για τα πιο διάσημα απομνημονεύματά της, το «The Year of Magical Thinking», το οποίο κέρδισε το National Book Award το 2005.

Οι αναδρομικές εκθέσεις των μουσείων που γιορτάζουν τη ζωή των αστέρων του κινηματογράφου ή των σχεδιαστών μόδας υπόσχονται απολαυστικό window shopping βραβείων, ρούχων, ομιλιών, σκίτσων. Η ανάλυση της προσωπικότητας ενός συγγραφέα σε έναν ευρύχωρο χώρο είναι ένα πολύ πιο επίπονο και δύσκολο εγχείρημα. Είναι προς τιμήν του Als ότι η αδυσώπητη εστίαση της έκθεσης παραμένει επιδέξια σταθερή στο αψιδωτό, παράξενο γραπτό έργο της Didion, το οποίο είναι γενναιόδωρα πασπαλισμένο σε όλο το χώρο σαν καρύκευμα σε ένα ιδιαίτερα πλούσιο γεύμα.

Σε ένα απόσπασμα από το «Goodbye to All That» του 1967, η ίδια προβληματίζεται για την πρόσφατη μετακόμισή της από τη Νέα Υόρκη στο Λος Άντζελες: «Πολλοί από τους ανθρώπους που γνωρίζαμε στη Νέα Υόρκη πιστεύουν ότι αυτό είναι μια περίεργη παρέκκλιση και μάλιστα μας το λένε», συλλογίζεται η ίδια, «Δεν υπάρχει καμία δυνατή, καμία επαρκής απάντηση σε αυτό, και έτσι δίνουμε ορισμένες τυποποιημένες απαντήσεις, τις απαντήσεις που δίνουν όλοι. Μιλάω για το πόσο δύσκολο θα ήταν για εμάς να «αντέξουμε οικονομικά» να ζήσουμε στη Νέα Υόρκη αυτή τη στιγμή… Το μόνο που εννοώ είναι ότι ήμουν πολύ νέα στη Νέα Υόρκη, και ότι κάποια στιγμή ο χρυσός ρυθμός έσπασε, και δεν είμαι πια τόσο νέα». Όπως το έθεσε κάποτε ο αρθρογράφος των New York Times Frank Bruni με σοφία: «Σύνταξη και ευαισθησία. Κανείς δεν τα παντρεύει όπως η Joan Didion».

Ένα απόσπασμα που θυμίζει έντονα την έλλειψη εκλέπτυνσης που είχε φτάνοντας στο Μανχάταν παρουσιάζεται δίπλα στο έργο της Γερμανίδας ζωγράφου Silke Otto-Knapp «Figure by Window», που απεικονίζει την αναμενόμενη μορφή μιας νεαρής γυναίκας με αντιπαρατιθέμενες φωτογραφίες από drag queens και τις «Κόρες της Αμερικανικής Επανάστασης» το 1961 συμπληρώνουν ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από το «Some Women» του 1989 σχετικά με την υποκρισία των πορτρέτων των γυαλιστερών περιοδικών, όπου τα υποκείμενα καλούνταν να «είναι απλώς ο εαυτός τους», «Αυτό που συνέβαινε … ήταν μια συναλλαγή εντελώς αντίθετου είδους: η επιτυχία γινόταν αντιληπτό ότι εξαρτιόταν από τον βαθμό στον οποίο το θέμα συνωμοτούσε, σιωπηρά, να μην είναι «ο εαυτός του» αλλά όποια και ό,τι ήθελε να δει ο φωτογράφος στο φακό». Με αυτόν τον τρόπο η επιμέλεια της έκθεσης ξεπερνάει το απλώς έξυπνο, διαπερνώντας την επιφάνεια με μηνύματα που είναι έντεχνα, στοχαστικά και κυρίως με βαθιά νοήματα, όπως ακριβώς ήταν και η ίδια η Didion σε κάθε της φράση, προφορική ή γραπτή.

Η έκθεση παρουσιάζεται με χρονολογική σειρά και αποδεικνύεται ως μια πολύ ικανοποιητική περιήγηση μέσα σε μία εξαιρετική ζωή. Ο Als, ο οποίος έχει επιμεληθεί στο παρελθόν εκθέσεις για τον James Baldwin και την Toni Morrison, λέει ότι ελπίζει ότι θα απομυθοποιήσει την Didion, της οποίας η σκυθρωπή όψη και ο απαιτητικός χαρακτήρας συνέβαλαν στην επίμονη εικόνα της ως Morticia Addams των γραμμάτων, ενώ παράλληλα θα ολοκληρώσει την κληρονομιά που άφησε πίσω της ως λογοτεχνικό είδωλο. Οι προηγούμενες ρετροσπεκτίβες της Didion, λέει, «σταματούν όταν πρόκειται για τα προσωπικά δοκίμια και δεν βλέπουν ότι από το 1979 περίπου και μετά έγραφε για την πολιτική, αυτό που αποκαλούσε «πολιτική μυθοπλασία» », λέει. «Είχε ένα είδος σχέσης με την παγκόσμια σκηνή που ήταν πολύ ευρύτερη απ’ ό,τι της αναγνωρίζεται».

Η ίδια η Didion το έθεσε καλύτερα, στη συλλογή δοκιμίων της στο «The White Album» του 1979. «Λέμε στους εαυτούς μας ιστορίες», έγραψε, «για να ζήσουμε».