The Covenant: Η πρώτη πολεμική ταινία του Guy Ritchie με θέμα τον πόλεμο του Αφγανιστάν

Η απόφαση να μετονομαστεί ο «Διερμηνέας» σε «The Covenant» του Guy Ritchie είναι περίεργη, τουλάχιστον επιφανειακά. Εδώ και 25 χρόνια, το δυνατό σημείο του σκηνοθέτη είναι οι φευγάτες αστυνομικές ταινίες δράσης όπως το «Snatch», το «RocknRolla» και αλλά ακόμα και τα «Sherlock Holmes» στα όποια είναι ξεκάθαρη η σκηνοθετική ματιά του και το απόλυτα προσωπικό του στοιχείο σε χαρακτήρες που έχουμε δει σε αρκετές εκδοχές. Κι όμως ο Guy Ritchie καταφέρνει με την σκηνοθεσία του να αφήσει το δικό του αποτύπωμα δημιουργώντας ταινίες που ακόμα και αν δεν ξέρεις ότι είναι δικές του το καταλαβαίνεις όταν τις παρακολουθείς, στις οποίες οι -συνήθως Άγγλοι- χαρακτήρες του ξεστομίζουν πειράγματα σαν ηθοποιοί σε παιχνίδι αυτοσχεδιασμού για προθέρμανση. 

Το «The Covenant», από την άλλη πλευρά, είναι αναμφισβήτητα η πρώτη εξόρμηση του σκηνοθέτη σε αμιγώς δραματικό έδαφος, το είδος που μέχρι τώρα καταλάμβανε το περιθώριο της δουλειάς του. Είναι μια πολεμική ταινία για το καθήκον και την ενοχή στο Αφγανιστάν, με επίκεντρο το χρέος ενός Αμερικανού στρατιώτη προς τον Αφγανό διερμηνέα του. Με την πρώτη ματιά, η υπόθεση δεν είναι καθόλου αυτό που έχεις συνηθίσει από τον Ritchie, με μια ευθύβολη ένταση που δεν κρύβει εκπληκτικές τονικές ταλαντώσεις. Ωστόσο, παραμένει σταθερά εντός του στιλιστικού πλαισίου του Ritchie – η κυριαρχία του στην ταχύτατα κινούμενη κάμερα και η εστίασή του σε βίαια ανδρικά θέματα είναι άθικτη – ενώ αποδεικνύεται έντονη και αποτελεσματική ως ένα απλό πολεμικό δράμα. Μπορεί ακόμη και να οδηγήσει κάποιον να αναρωτηθεί γιατί δεν έχει κάνει «σοβαρό» κινηματογράφο όλο αυτό το διάστημα. 

Το 2018 – σχεδόν δύο δεκαετίες μετά την κατοχή του Αφγανιστάν από την Αμερική – το «The Covenant» ανοίγει όπως κάνουν οι περισσότερες ταινίες του Ritchie, με μια εκλεκτική ομάδα από περίεργα παρατσούκλια των τύπων που παίζουν -στρατός grunts με διακριτικά όπως Jizzy, J.J., Jack-Jack, και Chow-Chow- που ανακατεύονται με πυροβόλα όπλα. Μόνο που αυτή τη φορά, τα αστεία τους αντισταθμίζονται αμέσως από μια θανατηφόρα ένταση σε ένα στρατιωτικό σημείο ελέγχου, όπου ο έλεγχός τους πηγαίνει φρικτά στραβά, σκοτώνοντας τον τοπικό μεταφραστή τους –καθώς και ένα μέλος των τάξεών τους, αν και στη σπάνια στιγμή αδιαφάνειας της ταινίας, είναι δύσκολο να καταλάβουμε ποιος ακριβώς-. 

Μήνες αργότερα, ο ξεροκέφαλος αρχηγός τους, ο λοχίας John Kinley (Jake Gyllenhaal), δέχεται απρόθυμα την αντικατάσταση του διερμηνέα με τον πειθαρχημένο αλλά εξίσου σκληροτράχηλο Ahmed (Dar Salim). Ο Ahmed σπεύδει να διορθώσει τον Kinley σχετικά με την προφορά του ονόματός του, αν και αυτό δεν αποτρέπει την αυστηρή συγκατάβαση του Kinley – ένα υποπροϊόν της αυστηρής προσέγγισής του-. Η αποστολή του είναι να βρει και να «εξουδετερώσει» όσο το δυνατόν περισσότερες τοπικές εγκαταστάσεις όπλων των Ταλιμπάν, όποια εμπόδια κι αν παρουσιαστούν. Είναι ο δρόμος του ή η εθνική οδός, αλλά τα ίδια τα κίνητρα του Ahmed για την υπογραφή του, και οι απατεωνίστικες μέθοδοι απόσπασης πληροφοριών που χρησιμοποιεί, τον καθιστούν έναν άβολο συνεργάτη για τον πιο τυπικό by the book Kinley -αν και έναν που φέρνει αποτελέσματα-. 

Το «The Covenant» -το οποίο ο Ritchie έγραψε μαζί με τους Ivan Atkinson και Marn Davies- τοποθετεί την υπόθεσή του ως αποτυχία της αμερικανικής πολιτικής και δεν αναφέρεται μόνο στους πολλούς Αφγανούς διερμηνείς που τους υποσχέθηκαν αμερικανικές βίζες και άσυλο σε αντάλλαγμα για τη βοήθειά τους (πολλοί από τους οποίους παραμένουν σε εκκρεμότητα μέχρι σήμερα), αλλά το χρονοδιάγραμμά του, το οποίο σέρνεται στην καταστροφική αποχώρηση της Αμερικής από το Αφγανιστάν το 2021 και την επακόλουθη κατάληψη της εξουσίας από τους Ταλιμπάν, προσδίδει τόσο στις μεγάλες δράσεις του όσο και στις διάφορες αποστολές του Kinley μια μοιρολατρική διάθεση. Κι όμως, κάθε επιμέρους επιχείρηση βρίσκεται στην κόψη του ξυραφιού, ανάμεσα στις επελαύνουσες εχθρικές δυνάμεις και τον Ahmed να περιηγείται σε δύσκολες καταστάσεις μέσω ενός μαθημένου συναλλακτικού πνεύματος, ως ντόπιος που κάποτε συνεργαζόταν με τους Ταλιμπάν, αντί να ακολουθεί την αυστηρά διαδικαστική προσέγγιση του Kinley.  

Ο Kinley και ο Ahmed είναι και οι δύο άνδρες σφυρηλατημένοι από θυμό και απώλεια, και συχνά έρχονται σε σύγκρουση. Ωστόσο, η συνολική δομή της ταινίας παρέχει μόνο στον Kinley μια πλήρη συναισθηματική εξερεύνηση. Αυτό συμβαίνει παρά το γεγονός ότι ο Ahmed ξοδεύει μεγάλο μέρος του δεύτερου μέρους σε μια αποστολή διάσωσης ενός ατόμου, υπερασπιζόμενος επιδέξια τον τραυματισμένο Kinley από επικίνδυνα σενάρια επί αρκετές ημέρες (τις οποίες ο Ritchie κινηματογραφεί πρακτικά μέσα από τα πυρά μιας κόλασης). Η επακόλουθη απόλυση του Kinley και η επιστροφή του στο σπίτι τον αφήνουν να βασανίζεται από ενοχές, καθώς το «The Covenant» μετατρέπεται σε ένα δράμα με θέμα τη βίζα, ακολουθώντας τις γεμάτες προσπάθειες του λοχία να πάρει απλώς μια ξεκάθαρη απάντηση από το τηλέφωνο για το γιατί δεν έχει χορηγηθεί στον Ahmed ιδιότητα μετανάστη. Τελικά, ο Kinley αποφασίζει να αναλάβει δράση και να απομακρύνει ο ίδιος τον Ahmed και την οικογένειά του από το Αφγανιστάν, πριν οι Ταλιμπάν τον εντοπίσουν, με αποτέλεσμα την τελική πράξη να είναι γεμάτη με δύσκολα και πολεμικά σκηνικά. 

Το «The Covenant» υπάρχει όχι μόνο στη σκιά των αμερικανικών πολέμων, αλλά και του αμερικανικού πολεμικού κινηματογράφου, είτε το θέλει -και το προσπαθεί- είτε όχι. Ενώ κατά κάποιο τρόπο προσπαθεί να πάρει μια απολιτική στάση – δηλαδή παραμένει προσκολλημένη στα επίγεια τεκταινόμενα και όχι στη γενικότερη εικόνα του πολέμου – οι εικόνες και η αφήγησή του δεν είναι ποτέ αρκετά ανατρεπτικές ώστε να αποφύγει τις επακόλουθες επιπλοκές που είναι συνυφασμένες με το είδος. Όταν μια ταινία εντάσσεται σε μια κινηματογραφική γραμμή που εξακολουθεί να ζει και απορροφά τις υπάρχουσες προσδοκίες μέχρι να επιλέξει σκόπιμα να μην το κάνει. Για παράδειγμα, η κάμερα προσδίδει αποχρώσεις και προσωπικότητα μόνο σε όσους βρίσκονται στη μία πλευρά της σύγκρουσης- για να είναι ένας Αφγανός χαρακτήρας πλήρως ανθρώπινος, πρέπει πρώτα να πολεμήσει για την Αμερική. Η ταινία μπορεί να διαδραματίζεται στο πλαίσιο ευρύτερων αμερικανικών αποτυχιών, αλλά οι ρυθμοί της ιστορίας της αφορούν κυρίως επιτυχημένες ή σχεδόν επιτυχημένες επιχειρήσεις, γεγονός που δεν μπορεί παρά να συγκρουστεί με την προαναφερθείσα μοιρολατρία της αρχικής υπόθεσης. Ο πόλεμος δεν μπορεί να είναι μάταιος όταν τόσο συχνά πετυχαίνει. 

Ωστόσο, η προσέγγιση της ταινίας στην ιστορία του Kinley και του Ahmed την καθιστά σταδιακά πιο ανθρωπιστική από τους συναδέλφους της. Οι ιστορίες επανατοποθέτησης δεν είναι σχεδόν καινούργιες στο πολιτισμικό περιβάλλον της Αμερικής μετά την 11η Σεπτεμβρίου, αλλά αντί ένας στρατιώτης να επιστρέφει στη Μέση Ανατολή είτε από πολιτική άποψη ( όπως στο «Stop-Loss») είτε από εμμονή (όπως στο «The Hurt Locker»), η απόφαση του Kinley να επιστρέψει στο πεδίο της μάχης, και μάλιστα ως πολίτης, είναι σε μεγάλο βαθμό αλτρουιστική. Η ιδεολογία του Jake ως Kinley – σχετικά με το τι οφείλουν οι άνθρωποι ο ένας στον άλλον ως ανθρώπινα όντα – αποκόπτεται τελικά από οτιδήποτε θυμίζει μιλιταρισμό, ώστε να μπορέσει να εξελιχθεί η τρίτη πράξη. 

Εκεί που το «The Covenant» αποκτά μία στιγμή λάμψης και φωτίζεται περισσότερο είναι στην καθηλωτική ένταση τόσο των ερμηνειών όσο και της δράσης του. Η ερμήνεια του Gyllenhaal μοιάζει να συνομιλεί με κάποιες από τις προηγούμενες πολεμικές ταινίες του, όπως το «Jarhead» και το «Brothers», ειδικά όταν επιστρέφει στο σπίτι στη γυναίκα και τα παιδιά του και δημιουργεί ένα άυπνο, γεμάτο ένταση περιβάλλον κάθε φορά που αναλογίζεται τη σύγκρουση. Σε αντίθεση με τις δοκιμασμένες και αληθινές ιστορίες μετατραυματικού στρες του είδους, αυτό που κρατά τον Kinley ξύπνιο τη νύχτα δεν είναι η φυσική φρίκη του πολέμου, αλλά η ηθική του και η προδοσία στην οποία έγινε συνένοχος. Τα αμίλητα βλέμματα και τα ξαφνικά ξεσπάσματα του Gyllenhaal μοιάζουν ανατριχιαστικά οικεία, αλλά αντί να στοιχειώνεται από τις πράξεις του, στοιχειώνεται από την αδράνεια και μια πολύ συνηθισμένη προδοσία. Τα συναισθηματικά σημάδια που κουβαλάει δεν αφορούν στην πραγματικότητα τον ίδιο και τότε για λίγο η ταινία αντιπροσωπεύει ουσιαστικά τον εγωιστικό θάνατο του αμερικανικού πολεμικού δράματος, παρά την τάση του να αποσιωπά τη θέση της Αμερικής στον πόλεμο. 

Η επιτυχία της ταινίας ενισχύεται ακόμη περισσότερο από την ανθρωπιά και την ήρεμη ευφυΐα που ο Salim προσδίδει στον Ahmed. Ο Ritchie αξιοποιεί την πυορροούσα οργή που έφερε ο ιρακινής καταγωγής ηθοποιός στο θρίλερ του 2017 με τον Δανό εκδικητή «Darkland», και παρόλο που οι ιδιαιτερότητες του Ahmed περιορίζονται σε απλές περαστικές αναφορές, είναι μια εξαιρετικά πιεσμένη κατάσταση ύπαρξης που ενημερώνει την υπολογισμένη προσέγγιση του ηρώα στη σύγκρουση, ακόμη και όταν ξεσπάει. Ο ρόλος, αν και δυστυχώς δισδιάστατος στο σενάριο, ζωντανεύει μέσα από τις ελεγχόμενες κατεδαφίσεις του εαυτού του ηθοποιού και τα ελεγχόμενα «ξεκοιλιάσματα» των εχθρικών δυνάμεων σε στιγμές που απαιτούν τόσο σωματική όσο και συναισθηματική οδύνη. Αυτές οι σκηνές έρχονται πιο κοντά στο να μοιάζουν δανεισμένες από άλλες, πιο κατασκοπευτικές ή γκανγκστερικές δουλειές του Ritchie, αν και χωρίς να κλείνει το μάτι. Η δράση, τις περισσότερες φορές, παίζει σαν κτηνωδία αρχών.  

Όλο αυτό το διάστημα, ο Ritchie διανθίζει με φανερά «διακοσμητικά στοιχεία» αυτό που διαφορετικά θα μπορούσε να είναι μια τυπική ταινία δράσης. Όπως αρμόζει, ο Ahmed διευκρινίζει πολλές φορές ότι δεν είναι μεταφραστής, αλλά διερμηνέας δηλαδή όχι κάποιος που αποτυπώνει το κυριολεκτικό, αλλά μεταφέρει το ουσιαστικό νόημα. Η ταινία ουσιαστικά ενσαρκώνει αυτή την προσέγγιση του πολέμου μέσω της κίνησής του, με την κάμερα να κινείται προς τα μέσα και προς τα έξω σχεδόν βίαια, σε στιγμές αυτοσυγκέντρωσης ή έντονης απομόνωσης, μετουσιώνοντας τη μεγαλύτερη σύγκρουση σε κάτι οικείο. Στις σκηνές δράσης, οι ήχοι πάντα σφυρίζουν και εκτοξεύονται, σαν η σφαγή να είναι πολύ γρήγορη για να την επεξεργαστεί το αυτί ή ο εγκέφαλος, και υπάρχει μια σχεδόν φαντασμαγορική οπτική σε ορισμένες από τις απεικονίσεις της αλόγιστης βαρβαρότητας, των πολιτιστικών στρεβλώσεων και όλων των άλλων. 

Περίπου είκοσι χρόνια μετά τις σύγχρονες πολεμικές ταινίες του Hollywood για τη Μέση Ανατολή, γίνεται όλο και πιο δύσκολο να δικαιολογήσει κανείς τις συνεχιζόμενες ατέλειες, όπως η αναγωγή ολόκληρων λαών καθαρά στο πλαίσιο των εισβολέων τους και των δικών τους συμμαχιών σε αυτό. Παρ’ όλα αυτά η είσοδος του Ρίτσι στο είδος δίνει μία άλλη πνοή και οπτική σε κάτι που δεν έχει συμβεί ξανά  σαν κινηματογραφικό γεγονός εδώ και πάνω από μια δεκαετία και εν τέλει κερδίζει να εμφανίζεται το όνομά του δίπλα στον τίτλο της συγκεκριμένης ταινίας. 

Διάβασε επίσης:

The Diplomat: Το νέο πολιτικό δράμα του Netflix που είδαμε χωρίς ανάσα

Σε μια συνέντευξη του Ιανουαρίου στο The New Yorker, τα στελέχη του Netflix αναφέρθηκαν στον ιδανικό προγραμματισμό της εταιρείας ως «γκουρμέ cheeseburger», μια μερική διασταύρωση ποιότητας και εμπορίου που δεν φαίνεται να ευθυγραμμίζεται με το μεγαλύτερο μέρος της τελευταίας παραγωγής της πλατφόρμας. Μετά από μια κάπως αδρανή περίοδο, το Netflix είχε μια ισχυρή πρόσφατη πορεία με το «The Night Agent» (αναμφίβολα ένα τσίζμπεργκερ, μάλλον όχι γκουρμέ) και το «Beef» (αναμφίβολα γκουρμέ, μάλλον όχι τσίζμπεργκερ), αλλά είναι το νέο δράμα του streamer, «Τhe Diplomat», που έρχεται πιο κοντά στον όρο «γκουρμέ τσίζμπεργκερ» που προαναφέραμε.   

 Οι θαυμαστές του δημοφιλούς ψυχροπολεμικού δράματος του FX «The Americans» θα μπούν αναμφίβολα στη διαδικασία να παρακολουθήσουν το «The Diplomat» με την ελπίδα ότι το επόμενο πολιτικό θρίλερ της Keri Russell θα μπορέσει να καλύψει το κενό που άφησε πίσω της η επιτυχημένη σειρά το 2018.  

Παρόλο που το «The Americans» και το «The Diplomat» μοιράζονται την ίδια πρωταγωνίστρια, καθώς και μια παρόμοια εστίαση στις συζυγικές διαμάχες εξουσίας, η νέα σειρά από την εκτελεστική παραγωγό του «Homeland», Debora Cahn, δεν είναι ακριβώς ένα σκληρό κατασκοπευτικό θρίλερ και περισσότερο σαπουνόπερα εργασιακού δράματος. Καθ’ όλη τη διάρκεια των οκτώ ωριαίων επεισοδίων της σειράς, έπιασα τον εαυτό μου να σκέφτεται το «The Diplomat» ως μια εμπνευσμένη από το Shondaland εκδοχή του «The West Wing» και του «Scandal», κάτι που είναι λογικό αν σκεφτεί κανείς ότι η Cahn έκοψε τα δόντια της ως σεναριογράφος τόσο στο «Grey’s Anatomy» όσο και στη σειρά του Aaron Sorkin στο NBC. 

Δες εδώ την κιτρική για τη νέα σειρά του Netflix  

 ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

Met Gala 2024: Τα ονόματα που έχουν προσκληθεί ως τώρα στα «Oscars της μόδας»

 ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

Είσαι θαυμαστής του Harry Styles; Απόδειξέ το και γίνε ξεναγός στο χωριό που μεγάλωσε